โลกใหม่ใบเดิม จะเปลี่ยนโฉมอย่างไร ในวันที่เราควบคุมการระบาดของมหันตภัยไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) ได้ ภาพรวมของโลกคงต้องมีการจัดระเบียบใหม่ และแน่นอน บทบาทของดิจิทัลจะเพิ่มเท่าทวีคูณอย่างปฏิเสธไม่ได้ แม้ในขณะนี้ช่วงเวลาที่ไวรัสโควิด-19 ยังคงแพร่กระจายไปทั่วโลก แล้วทำให้วิถีชีวิตของผู้คนรวมไปถึงความเคลื่อนไหวทางเศรษฐกิจแทบจะหยุดทุกภาคส่วน แต่ดิจิทัลก็เข้ามามีทำหน้าที่ในการแก้ไขและอำนวยความสะดวดทำให้สถานการณ์ดีขึ้นตามลำดับ      

สำหรับประเทศไทย แม้ที่ผ่านมา จำนวนธุรกิจส่วนใหญ่ยังไม่สามารถปรับตัวได้ทัน เนื่องด้วยวัฒนธรรมการทำงานในองค์กรยังไม่พร้อม ความสามารถด้านใช้เทคโนโลยียังไม่อยู่ในระดับที่จะรับมือกับการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการค้าขายแบบใหม่ได้ครบวงจร ต้องใช้เวลาปรับตัวอีกระยะหนึ่ง ช้าหรือเร็ว ขึ้นอยู่กับสถานภาพของแต่ละธุรกิจ แต่หลายธุรกิจก็ได้ปรับเปลี่ยน (Transform) จากรูปแบบธุรกิจเก่า (Old Business Process)สู่รูปแบบธุรกิจใหม่ (New Business Process) กันแล้ว ได้เรียนรู้พฤติกรรมผู้บริโภคหลายด้าน ที่กำลังจะเป็นจุดเริ่มของ New Normal ที่จะเกิดขึ้นหลังจบโควิด-19 ทั้งการบริโภคสินค้า และการเสพสื่อ เป็นสิ่งสำคัญมากที่ผู้ประกอบการ ต้องทำความเข้าใจกับวิธีคิดของผู้บริโภค ที่กำลังเปลี่ยนแปลงไปเรื่อยๆ ในสถานการณ์ต่างๆ “หากไม่เริ่มตั้งแต่วันนี้ในวันที่พฤติกรรมผู้บริโภคเปลี่ยนสู่ New Normal แล้ว สิ่งที่ผู้ประกอบการขาดไป คือ ความเข้าใจผู้บริโภคว่าทำไมถึงมีพฤติกรรมดังกล่าว ทำให้ไม่สามารถออกแบบประสบการณ์ที่เหมาะสมกับผู้บริโภคได้ในวันที่พฤติกรรมเปลี่ยนไป”

การระบาดของไวรัสโควิด -19 ได้หยุดโลกใบนี้ไว้ชั่วคราว แล้วเปลี่ยนทุกอย่างจากโลกเก่าสู่โลกใหม่ แบบไม่ให้ตั้งตัว เป็นการคัดสรรคนและธุรกิจที่มีความพร้อมกว่าคนอื่น คาดว่าสถานการณ์โควิด-19 อาจจะกินเวลายาวนานพอสมควรกว่าจะไปถึงจุดที่คลี่คลายอย่าแท้จริง การกักตัวอยู่บ้านและ Work From Home ทำให้พฤติกรรมผู้บริโภคเปลี่ยนไป  ทั้งการซื้อสินค้าผ่านออนไลน์สูงขึ้นมาก, สินค้ากลุ่มเวชภัณฑ์มียอดขายเพิ่มขึ้น, การออกกำลังกายที่บ้าน, ผู้บริโภคลดการรับประทานอาหารนอกบ้าน  เปลี่ยนมาซื้อกลับบ้าน และสั่ง Food Delivery มารับประทานอาหารในบ้าน บางประเทศพฤติกรรมเหล่านี้กำลังกลายเป็น New Normal  แต่ประเทศไทยยังคงต้องใช้เวลาพอสมควรในการประเมินว่าพฤติกรรมอะไรที่จะเปลี่ยนไปบ้าง

อีกหนึ่งพฤติกรรมผู้บริโภคในการเสพสื่อที่จะไม่เหมือนเดิม ส่งผลให้ Media Landscape เกิดการเปลี่ยนแปลงเช่นกัน อาทิ

1. ผู้ชมทีวีเพิ่มขึ้น  ผู้บริโภคติดตามข่าวสาร สถานการณ์ต่างๆผ่านสื่อทีวีและสื่อดิจิทัลเพิ่มขึ้นมหาศาล เป็นโอกาสของแบรนด์ที่ต้องการเข้าถึงผู้บริโภคในช่วงนี้ใช้จังหวะในการทำตลาดได้อย่างคุ้มค่า

2. ผู้ชมสนใจ Social Media มากกว่าสื่อหลัก (Main Steam) เพราะสะดวก รวดเร็ว เข้าถึงผู้คนจำนวนมาก

3. Application เติบโต การการใช้ชีวิตอยู่บ้าน ทำให้คนโหลดแอปใหม่จำนวนมาก โดยเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ บันเทิง อนาคตก็ยังเห็นพฤติกรรมนี้อยู่

จะเห็นได้ว่า “ดิจิทัล” ไม่ใช่แค่เครื่องมือธรรมดาของมนุษย์อีกต่อไป ในเชิงเศรษฐกิจ จะกลายเป็นส่วนสำคัญของความสำเร็จในการดำเนินการและกลยุทธ์ที่ใช้แข่งขันในตลาด” หากภาคธุรกิจปรับตัว ก็เชื่อว่ายังมีโอกาสไปต่อได้ โดยอาศัย 4 แนวทาง ที่จะต้องพัฒนาให้ดีขึ้นหลังจบโควิด-19  ดังนี้

การเกิดขึ้นของโควิด-19 ครั้งนี้ จะเป็นสถานการณ์ที่ยาวนานพอสมควร จนทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างถาวรในหลายพฤติกรรมของผู้บริโภค เกิดช่องว่างของรายได้ที่เพิ่มขึ้น การปรับตัวของภาคธุรกิจจึงต้องเริ่มตั้งแต่วันนี้ เหล่านี้คือภาพที่กำลังเกิดขึ้นและคงจะมีอีกหลายอย่างที่จะเกิดขึ้นผ่านดิจิทัลเทคโนโลยีที่จะมาสนับสนุนด้านเศรษฐกิจเมื่อเราควบคุมการระบาดของไวรัสได้ แต่อย่างไรก็ดีเราก็ต้องไม่ประมาทกับสิ่งที่ยากจะคาดเดา เมื่อเราปรับตัวรับกับสถานการณ์ต่างๆได้ดี ผลลัพธ์ที่ต้องการไม่ว่าจะเป็นการฟื้นฟูเศรษฐกิจ การหารายได้ชดเชยจากที่ขาดหายไปช่วงไวรัสระบาด  วิถีชีวิตสมัยใหม่ที่เรียกันว่า Smart Life จะเกิดขึ้นให้ทุกคนได้สัมผัสอย่างที่ต้องการ มีความเชื่อว่าอะไรที่ทุกคนทำได้ คงได้ทำไปหมดแล้ว แต่เนื่องจากรูปแบบต่างๆจะมีการเปลี่ยนแปลงอย่างแน่นอน เราคงต้องคิด และทำในสิ่งที่ยังไม่เคยทำ เพื่อรองรับเหตุการณ์ที่ยังไม่เคยเกิดขึ้น ในการปฎิบัติจริงสำหรับการเลือกใช้ดิจิทัลเพื่อสนับสนุนเศรษฐกิจควรต้องมีการศึกษาและทำความเข้าใจในเทคโนโลยีที่จะนำเข้ามาใช้มิใช่การเลือกตามกระแสหรือเคยอ่านเคยได้ยินมา เพราะเราอาจได้เทคโนโลยีดิจิทัลที่ยังไม่พร้อมหรือไม่เหมาะกับองค์กรก็เป็นไปได้ ทำไห้เกิดมุมมองการใช้ดิจิทัลในแง่ลบทั้งที่ความเป็นจริงหาได้เป็นเช่นนั้นไม่ เพราะสิ่งนี้คือของมันต้องมีที่ทุกคนยากจะปฎิเสธในการเข้าร่วมเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตและธุรกิจ

บทความโดย
ธง ตั้งศรีตระกูล
กรรมการสภาดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งประเทศไทย